Tìm hiểu lịch sử nghề nuôi Cá Cảnh

Tìm hiểu lịch sử nghề nuôi Cá Cảnh

Tìm hiểu lịch sử nghề nuôi cá cảnh by ST | Tim hieu lich su nghe nuoi ca canh

Người Trung Quốc từ đời nhà Chu là những người đầu tiên có ý niệm về việc nuôi cá với mục đ ích đơn thuần làm cảnh, nghĩa là việc nuôi cá cảnh đượ c thực hiện từ khoảng 2500 năm về trước. Từ những ao, hồ, sông suối lớn, cá đượ c đưa vào những lọ thủy tinh nhỏ, bình thủy tinh cho đến các bình chứa, hồ chứa và bể kính càng ngày càng lớn và được trang trí đẹp đẽ.


- Từ Trung Quốc, cá cảnh được truyền sang các nước Đông Nam Á và đến thế kỷ XVII nó được đưa sang Châu Âu, Châu Mỹ... Bắt đầu từ con cá giếc và cá chép của lục địa Á- Âu, người ta lợi dụng sự đột biến của chúng để tạo ra những giống loài lạ về hình dạng, màu sắc. Người ta đã tạo ra được 230 loài cá vàng có hình dạng, màu sắc khác nhau và rất nhiều dòng cá khổng tước (cá bảy màu) có kiểu vây đuôi, vây lưng và màu sắc rất đa dạng.

- Ngoài hình th ức thưởng thức vẻ đẹp của cá, các nghệ nhân còn vận dụng tính hiếu chiến của một số loài cá để chọi với nhau như: cá xiêm, cá lia thia và cá đuôi cờ nhưng cá lia thia là được ưa chuộng hơn cả. Vào khoảng 1850, cá ch ọi rất phổ biến ở Thái Lan. Ng ười dân chọi cá trong các ngày hội, đ ình đám, các cu ộc thi đấu thể thao. Từ 1927, cá chọi được nhập cảng vào nhiều nước Châu Âu và từ đó nó cũng đ ã hấp dẫn nhiều người chơi cá ở các độ tuổi khác nhau như ở nhiều nước Đông Nam Á.

- Việt Nam, nằm ở khu vực Đông Nam Á, là một trong 3 vùng nuôi cá cảnh nổi tiếng trên thế giới. Sự di nhập của nhiều giống cá nước ngoài đẹp và qúi hiếm đã đưa nghề cá cảnh nước ta trở thành nghề đặc trưng mấy chục năm qua. Một số loài cá cảnh phân bố ở Việt Nam như cá bảy trầu (Trichopsis vittatus), cá thanh ngọc (Ctenops pumilus), cá lòng tong (Rasbora spp), cá chọi hay cá xiêm (Betta splendens) và một số loài khác trong họ cá heo, cá mang rổ, cá nóc, cá còm...

- Để có kế hoạch phát triển cá cảnh qui mô lớn, chúng ta không thể nào bỏ qua thị trườ ng tiêu thụ chúng. Hiện nay, các thị trường tiêu thụ cá cảnh lớn nhất là Bắc Mỹ, Tây Âu và Nhật Bản. Trong các nước có số lượng cá cảnh nhập khẩu cao hằng năm là Hoa Kỳ khoảng 25.863.000 USD (1977). Các nước cung cấp cá cảnh cho Hoa Kỳ là Đông Nam Á, Nam Mỹ và châu Phi. Các nước Đông Á và Đông Nam Á (Hongkong, Singapore, Thái lan, Philippine, Malaysia) xuất khẩu cá cảnh trị giá 17 triệu USD vào năm 1977, trong đó đứng đầu là HongKong và Singapore với tổng giá trị là 8.393.000 USD và 4.892.000 USD. Sang thị trường Tây Âu, các nước Đông Nam Á xuất kh ẩu cá cảnh chiếm 63% (1977), trong đó thị trường Tây Đức là lớ n nhất. Thị trường Nhật Bản có giá trị buôn bán cá cảnh hàng năm khá cao khoảng 50 triệu USD (1977) nhưng đạt giá trị nhập khẩu khoảng 2.149.000 USD, trong đó Hong Kong là nước cung cấp chủ yếu.

- Thị trường cá cảnh thay đổi hàng năm cả về số lượng, chủng loại, thị trườ ng và giá cả. Chẳng hạn thị trường Singapore, năm 1986 xuất kh ẩu 16.7 triệu USD. Sang năm 1996 xuất khẩu 83 triệu USD. Nguồn cá chủ yếu là cho sinh sản trong các trại cá cảnh và mua từ các nước khác. Ngoài ra, một ít loài bắt ngoài tự nhiên. Thị trường xuất khẩu là Bắc Mỹ, Châu Âu, Trung đông và Đông Nam Á. Ở Sri Lanka, năm 1990 xuất khẩu 96 triệu Rupees, sang năm 1997 xuất 472 triệu Rupees. Ngu ồn cá từ tự nhiên và sinh sản nhân tạo. Cá xuất đi khắp 43 nước trên thế giới chủ yếu ở Châu Âu, Mỹ và Đông Nam Á. Ở Malaysia, nghề nuôi cá cảnh bắt đầu từ những năm của thập niên 50. Theo thống kê của Bộ Thủy sản, năm 1950 có 18 trại, đến n ăm 1993 tăng lên 356 trại gồm 331 trại cá, 12 trại trồng rong và 13 trại chuyên sản xuất thức ăn tự nhiên. Xuất khẩu vào năm 1985 khoảng 9.491.398 con đạt giá trị 879.323 Ringgit Malaysia. Sau đó tăng lên 227.790.460 con và đạt giá trị 43.749.882 RM vào năm 1994 (Thống kê 1997, 1USD = 2.8RM). Các nhóm xu ất khẩu chủ yếu là bảy màu, lòng tong, hoàng kiếm, cá rô, cá sặc và cá trơn. Cá cảnh ở Mỹ chiếm một tỉ trọng lớn trong n ền kinh tế, chiếm khoảng 1000 triệu hàng năm Năm 1992, Mỹ nhập khoảng 201 triệu con trị giá 44.7 triệu USD. Trong đó cá nước ngọt chiếm 96% số lượng và giá trị 80%. Nguồn cá nhập chủ yếu từ các nước Đông Nam Á, một số ở Nam Mỹ, Trung Mỹ, Châu Âu, Nhật bản, Châu Phi và Châu Úc.

- Như vậy, thị trường xuất khẩu cá cảnh của chúng ta là nhắm đến Bắc Mỹ, Châu Âu và Nhật bản nhưng chúng ta đang cạnh tranh gay gắt với các nước từ Đông Nam Á.

- Cá cảnh được cung cấp cho 3 mục đích chính là tiêu khiển (95%), cho các bồn kính ở các nơi công cộng và trưng bày, triển lãm.

- Về chủng loại cá xuất khẩu hiện nay chủ yếu là cá nước ngọt chiếm 90% và số lượng chiếm 80% giá trị buôn bán. Nguồn cá nước ngọt xuất khẩu này chỉ có 20% là cá từ các bể nuôi, còn lại là do bẫy, bắt ngoài tự nhiên. Theo Alfred Morgan (1935) có khoảng 600 loài cá được biết đến để làm cảnh, trong đó khoảng 400 loài có giá trị. Cá đánh bắt trong tự nhiên (nhất là cá nước mặn) có màu sắc rực rỡ hơn những cá cùng loại đã được đưa vào bồn kính (trừ sự lai tạo phức tạp và công phu). Ngay cả trong cùng một loài có những con có màu sắc, hình d ạng cơ thể, hệ vây, các đặc điểm lạ có giá cả khác nhau. Chẳng hạn như ở Nhật Bản giá mỗi con cá vàng từ 300 - 500 yên nhưng có những con đặc biệt lên tới 10.000 yen.

- Trong cuộc thi cá cảnh Quốc tế 1995 (Aquarama 1995) ở Trung tâm thương mại thế giới (World Trade Center) tại Singapo ngày 17/06/95, Việt Nam đã đoạt được 7/13 giải thưởng lớn về cá dĩa trong số 93 giải. Trong đó có 3 giải nhất, 2 giải nhì, 1 giải ba và 1 giải tổng quát.

- Gần đây những nghệ nhân Malaysia lai tạo ra con cá La hán từ ý tưởng lai tạo cá Hồng két. Cá la hán (Flower horn) lập tức chiếm lĩnh thị trường và tạo ra cơn sốt cá La hán lan dần các nước Đông Nam Á và trên thế giới.

- Nghề nuôi cá cảnh ở nướ c ta chi khoảng nửa thế kỷ này thôi. Trước 1950, tại Sài Gòn và các tỉnh lân cận, nghề nuôi cá cảnh đều nằm trong tay người Hoa, tập trung đông đảo nhất ở các chợ Bến Thành, Tân Định, Phú Nhuận, Bà Chiểu. Ngày nay nhiều cửa hàng cá cảnh được bày bán khắp nơi nhất là các con đường lớn.

- Các gian hàng cá cảnh thời trước trình bày rất đơn sơ gồm một cái kệ nhỏ và các hàng chai, keo nh ỏ đựng cá xiêm, cá phướng. Bên dưới đặt các thau đựng cá tàu, cá chép Nhật Bản, cá ông tiên. Bên cạnh đó là các thau đựng thức ăn cho cá như trùn chỉ, lăng quăng, trứ ng nước. Trước 1950, chưa thấy các bể nuôi cá cảnh. Bể này chỉ thấy sau 1955. Thời gian này, người Việt Nam bắt đầu vào nghề kinh doanh cá cảnh. Muốn nuôi cá cảnh thành công, người nuôi cần nắm vững những điều sau:
+ Tập tính của cá: Khi nuôi một giống loài nào thì người nuôi cá cảnh cần biết đặc tính của giống cá đó ra sao. Môi trường sống như thế nào. Thức ăn gì thích hợp. Cá hiền hay cá dữ để có nuôi ghép với cá khác.
+ Cách sinh sản cá: Mỗi loài cá khác nhau có tập tính sinh sản khác nhau. Nhóm cá sặc, cá lia thia thì ngậm trứng gắn lên bọt. Cá đĩa thì đẻ trứng lên đám chất nhờn.
+ Cách ương nuôi cá bột, cá giống: Mỗi loài cá đều có cách ương khác nhau. Cá bột thuộc nhóm cá rô, cá sặc rất nh ỏ nên cần phải gây màu nước ương. Cá bột thuộc nhóm cá rô phi thì có thể cho ăn trực tiếp trứng nước hay Artemia.

- Với khí hậu nhiệt đới quanh năm ấm áp và chủng loại phong phú nên nghề nuôi cá cảnh nước ta sẽ mở ra một triển vọng to lớn. Trước mắt cung cấp cho thị trường trong nước và kế đến là hướng tới xuất khẩu.

Nguồn: Ts. Bùi Minh Tâm, Khoa Thủy sản, ĐH Cần Thơ.